Ý nghĩa hoa sen trong phật giáo? Tại sao Đức phật lại ngự trên đài sen

Hoa sen luôn được gắn liền với phật giáo, Đức Phật ngồi trên đài sen, Bồ Tát đứng trên đài sen. Vậy ý nghĩa hoa sen trong phật giáo là gì? Tại sao Đức Phật lại ngự trên tòa sen? Sự cao quý của hoa sen theo quan điểm của phật giáo là gì?

Tất cả sẽ được chia sẻ trong bài viết dưới đây, mời quý vị và các bạn tham khảo để hiểu thêm về ý nghĩa của hoa sen trong phật giáo nhé.

Ý nghĩa của hoa sen trong Phật Giáo

Hẳn quí vị còn nhớ, khi thành Phật Ngài ngồi dưới gốc cây Bồ-đề. Vậy tại sao hình tượng của Đức Phật lại ngồi trên toà sen?

Vậy hoa sen có ý nghĩa gì mà tất cả Phật tử chúng ta lại quí trọng để làm đài cho đức Phật ngồi? Hay các chùa, tháp cho đến mộ của Phật tử cũng để hình ảnh hoa sen? Cả đến gia đình Phật tử cũng dùng lá cờ có hình hoa sen…

Đó là vì khi Đức Phật rời bỏ dục lạc, vương vị để xuất gia và tu thành chính quả thì cũng giống như hoa sen vượt khỏi bùn tanh để nở hoa thơm.

• Khi Ngài ở trong cung vua thọ hưởng dục lạc, ví dụ như hoa sen còn ở trong bùn;
• Khi Ngài rời bỏ hoàng cung, từ bỏ mọi dục lạc của thế gian để xuất gia, ví dụ như hoa sen vượt ra khỏi bùn nhưng còn ở trong nước;
• Khi Ngài cố gắng tu hành cho đến lúc được viên mãn giác ngộ, giống như hoa sen vượt khỏi nước, nở hoa.

Thế nên sau này chư Tổ dùng hoa sen để tượng trưng cho công hạnh tu hành của đức Phật, hình tượng đức Phật ngự trên đài sen là ý nghĩa như vậy.

Đó là những điều người Phật tử cần phải hiểu rõ để khi có người hỏi chúng ta biết cách giải thích.

Sự cao quý của hoa sen trong Phật giáo

Trong đầm gì đẹp bằng sen.

Quả thật không có loài hoa nào từ bùn tanh hôi vươn lên lại trổ hoa thơm ngát như vậy. Sự trân quý là ở đây.

Vậy giá trị của hoa sen là từ chỗ nhơ nhớp hôi hám mà trổ hoa có mùi hương tinh khiết, chính vì thế hoa sen thường được dùng làm biểu tượng cho Phật Giáo.

Ngoài ra Đạo Phật dùng ý nghĩa này của hoa sen để tượng trưng cho người tu hành.

Sau khi giác ngộ rồi, đức Phật cũng dùng hoa sen để dạy đệ tử và các đệ tử Phật cũng học theo gương của Ngài.

Ngài dạy rằng:

“Cũng vậy giữa quần sanh uế nhiễm, mù, phàm tục”, tức là ở giữa mọi người chung quanh chúng ta, họ là những kẻ uế nhiễm, mù tối, phàm tục, đệ tử của bậc Chánh giác phải như thế nào?

Đệ tử của Phật phải cố gắng “sáng ngời bằng trí tuệ”, tức là ở chỗ mù tối, uế nhiễm chúng ta phải luôn luôn nuôi dưỡng trí tuệ mình được sáng ngời để xứng đáng là đệ tử bậc Chánh giác.

Như thế quí vị thấy đức Phật dùng hoa sen để nhắc nhở đệ tử Ngài phải sống đúng như tinh thần của hoa sen, từ chỗ nhiễm nhơ phàm tục phải dùng trí tuệ sáng ngời đi đến giác ngộ.

Ý nghĩa Hoa sen trong lò lửa của Phật giáo

Tôi dịch:

Sắc thân cùng Diệu thể
Chẳng hợp chẳng chia ly
Nếu người cần phân biệt
Trong lò một cành hoa.

Cành hoa ở đây tức là cành hoa sen. Các Thiền sư không nói hoa sen ở trong bùn nữa mà nói hoa sen ở trong lò lửa. Hoa sen trong bùn thì dễ hiểu, còn hoa sen trong lò lửa là điều quá sức tưởng tượng của chúng ta.

Tiếp đến chúng tôi nói biểu tượng hoa sen theo tinh thần Phật giáo Đại thừa hay là Phật giáo phát triển, nó có hơi khác một chút.

Hẳn đa số Phật tử ở đây đều có tụng kinh Pháp Hoa, Pháp Hoa là gì? Pháp là Diệu Pháp, Hoa là Liên Hoa, nói tắt là Pháp Hoa, nói đủ là Diệu Pháp Liên Hoa Kinh.

Liên Hoa là hoa sen, Diệu Pháp ví dụ như hoa sen nên gọi là Diệu Pháp Liên Hoa Kinh, như vậy kinh Pháp Hoa là bộ kinh nói lên ý nghĩa Diệu Pháp giống như hoa sen.

Diệu Pháp là gì? Tức là Tri kiến Phật. Kinh Pháp Hoa nói: “chư Phật ra đời vì khai thị chúng sanh ngộ nhập Phật tri kiến”, nghĩa là chỉ dạy cho chúng ta ngộ được Tri kiến Phật, tức là cái thấy biết Phật của mình.

Vậy cái thấy biết Phật của mình ở đâu? – Ở ngay trong thân vô thường nhơ nhớp này. Tri kiến Phật là cái thanh tịnh, sáng suốt, là Diệu Pháp, là Pháp sẵn có nơi con người chúng ta.

Thân nhơ nhớp ô uế này dụ như đống bùn. Đức Phật dạy thân chúng ta là nhơ nhớp là bất tịnh nhưng trong cái nhơ nhớp bất tịnh có cái thanh tịnh sáng suốt, vì vậy mà dụ Tri kiến Phật như hoa sen.

Chúng ta khéo ứng dụng tu theo lời Phật dạy trong kinh Pháp Hoa thì sẽ được giác ngộ, thấy được Tri kiến Phật. Đến các Thiền sư nói về hoa sen như thế nào?

Như một Thiền sư đời Lý, ngài Đạo Huệ có bài kệ:

Sắc thân dữ Diệu thể, Bất hiệp bất phân ly. Nhược nhân yếu chân biệt, Lô trung hoa nhất chi.

Tôi sẽ giải thích ý nghĩa này. Lò lửa là chỉ thân vô thường, trong kinh Pháp Hoa cũng có dụ là “Tam giới vô an du như hoả trạch”, nghĩa là ba cõi không an giống như trong nhà lửa.

Thân vô thường của chúng ta bị thiêu đốt, nó khô, nó chết từng phút từng giây, nhưng trong đó lại có một cái chưa bao giờ bị thiêu đốt, luôn nguyên vẹn trong sáng tươi tốt, nói theo kinh Pháp Hoa đó là Tri kiến Phật, nói theo bài kệ này đó là Diệu thể.

Lò lửa dụ cho sắc thân, cành hoa dụ cho Diệu thể. Cành hoa là biểu trưng cho trí tuệ sẵn có của chúng ta, nhà Phật gọi là Phật tánh hay Chân tâm. Trí tuệ đó sẵn trong thân vô thường này giống như hoa sen trong lò lửa.

Thân chúng ta bị lửa vô thường thiêu đốt bại hoại nhưng hoa sen của chúng ta, tức tánh giác của chúng ta, không bao giờ khô héo.

Thế nên đã bao lần thân này hoại đi qua thân khác mà tánh giác không thêm, không bớt, không thay đổi dụ như hoa sen trong lò lửa vẫn tươi tốt.

Đến vị thứ hai, cũng đời Lý, Thiền sư Ngộ Ấn nói khác hơn một chút: Diệu tánh hư vô bất khả phan, Hư vô tâm ngộ đắc hà nan. Ngọc phần sơn thượng sắc thường nhuận, Liên phát lô trung thấp vị càn.

Tôi tạm dịch:

Diệu tánh rỗng không chẳng thể vin
Rỗng không tâm ngộ việc dễ tin. 
Tươi nhuần sắc ngọc trong núi cháy
Lò lửa hoa sen nở thật xinh. 

Trong bài này Thiền sư cũng nói hoa sen ở trong lò lửa .

• “Diệu tánh rỗng không chẳng thể vin” nghĩa là mỗi người chúng ta có cái tánh nhiệm mầu tức là tánh giác, nó rỗng rang nên chúng ta không thể nào vin theo được, không thể nào nắm bắt được.

• “Rỗng không tâm ngộ việc dễ tin” là nếu khi tâm chúng ta rỗng rang không còn dính mắc nữa thì lúc đó chúng ta mới tin được nó.

• “Tươi nhuần sắc ngọc trong núi cháy” nghĩa là ở trong ngọn núi cháy rực, hòn ngọc vẫn tươi nhuần không bị khô, không bị cháy cũng không bị nứt bể…

• “Lò lửa hoa sen nở thật xinh” là ở trong lò lửa hoa sen vẫn nở thật đẹp.

Như vậy hoa sen ở trong lò lửa là để nói ngay thân vô thường sanh diệt của chúng ta vẫn có cái thể tánh hay là cái Diệu tánh lúc nào cũng tươi nhuần, lúc nào cũng đẹp đẽ không bị khô héo, hư hao trong khi tất cả đều bị ngọn lửa vô thường thiêu đốt.

Như thế quí vị thấy ngay trong thân vô thường có cái không phải vô thường, cái đó gọi là Diệu tánh (theo ngài Ngộ Ấn) hay là Diệu thể (theo ngài Đạo Huệ), đều chỉ cho cái chân thật đó.

Lại có một vị Tăng hỏi Hòa thượng Tộ ở Trí Môn: Hoa sen khi chưa ra khỏi nước thì thế nào?

Ngài đáp: Hoa sen

– Sau khi ra khỏi nước thì thế nào?

– Lá sen. Như thế lời đáp có dễ hiểu không? Lời đáp như là không có đáp, không thể hiểu gì cả.

Nhưng sau này có một vị Quốc sư Nhật Bản, ngài Viên Thông Đại Ứng làm bài tụng để chúng ta thấy rõ nghĩa đó.

Ngài tụng:

Liên hoa hà diệp ly nê thủy, Xuất vị xuất thời tuyệt điểm ai. Vô hạn thanh hương thâu bất đắc, Hoà phong đới vũ mãn trì khai.

Tôi tạm dịch:

Hoa sen cành lá lìa bùn nước
Ra với chưa ra bặt điểm trần
Vô hạn hương thơm thu chẳng hết
Theo mưa quyện gió nở đầy ao.

Nói là ra khỏi nước hay chưa ra khỏi nước, nói là hoa sen, cành sen hay lá sen, cách nói đó là để chúng ta không bị tình giải trói buộc.

Vị Tăng hỏi “hoa sen khi chưa ra khỏi nước như thế nào” là ý ngầm hỏi khi Phật tánh của chúng ta còn lẫn trong tâm phàm tục này hay là trong cái vọng tâm phiền não này thì thế nào? Ngài liền trả lời: Hoa sen.

Lại hỏi: Sau khi ra khỏi nước thì thế nào? Lẽ ra sau khi ra khỏi nước là sắp nở, cũng như là tâm giác của chúng ta khi thoát khỏi phiền não là sẽ sáng, nhưng Ngài lại đáp là “lá sen”.

Như vậy đáp là hoa sen, là lá sen, lối đáp đó đều không cho chúng ta hiểu mà để chúng ta thấy.

Nếu khi nào chúng ta không khởi niệm suy nghĩ phân biệt – danh từ chuyên môn nhà Thiền gọi là không khởi tình giải – lúc đó “ra với chưa ra bặt điểm trần”, nghĩa là không còn một mảy niệm nào làm cho nhơ nhớp.

Nếu không còn một mảy niệm nhơ nhớp thì “vô hạn hương thơm thu chẳng hết”, khi ấy hương thơm tràn khắp, dù chúng ta muốn thu, thu cũng không hết. “Theo mưa quyện gió nở đầy ao” là theo mưa theo gió, đầy ao nở toàn là hoa sen.

Tóm lại ý bài tụng này muốn nói rằng khi người ta đến chỗ tâm niệm không còn đuổi theo ngoại cảnh hay là không còn khởi những tình giải lăng xăng nữa, khi đó tâm thanh tịnh không còn dính một mảy bụi nhơ nhớp, khi ấy nơi nơi hoa sen đều nở rực, nơi nơi là mùi hương thơm ngát của hoa sen, không còn có những hôi hám bẩn thỉu nữa.

Đó là ý nghĩa hoa sen.

Kết luận

Như vậy qua bài viết có thể tổng kết lại như sau:

Ý nghĩa hoa sen trong phật giáo là thể hiện sự tôn kính và cũng là lời dạy của Đức Phật cho các phật tử là phải luôn cố gắng dùng trí tuệ sáng ngời để đi đến giác ngộ.

Qua bài viết: Ý nghĩa hoa sen trong phật giáo? Tại sao Đức phật lại ngự trên đài sen nếu vẫn còn thắc mắc hoặc cần tư vấn, hỗ trợ. Quý khách vui lòng liên hệ theo thông tin dưới đây: